Czym jest spam?

Nikt go nie lubi, każdy dostaje, a spamową machinę uruchomił przeszło 46 lat temu (dokładnie 3 maja 1978 roku) Gary Thuerek nazywany Ojcem Spamu!

🖥️ Co wysłał Gary? Była to reklama producenta minikomputerów, firmy Digital Equipment Corp., która zapraszała wszystkich użytkowników Arpanetu (przodek Internetu) z Zachodniego Wybrzeża USA na „dzień otwarty” i prezentację najnowszych produktów firmy.

💬 Natomiast jeden z pierwszych przypadków spamu w Usenecie, miał miejsce w 1988 roku, kiedy Rob Noha wysłał wiadomość do sporej ilości grup dyskusyjnych z prośbą o pomoc finansową dla swojego kolegi. Ten incydent jest często wspominany jako przykład wczesnego nadużycia systemów grup dyskusyjnych, które były jednym z pierwszych sposobów komunikacji w sieciach komputerowych przed rozwinięciem się Internetu, jaki znamy dzisiaj.

📬 Spam w skrócie mówiąc to niechciane, zazwyczaj powtarzające się wiadomości wysyłane przez Internet, głównie na adresy e-mailowe, ale także jako wiadomości tekstowe, telefoniczne, komentarze na forach internetowych czy posty w mediach społecznościowych. Celem spamu jest najczęściej reklama produktów, usług lub stron internetowych, choć może on również mieć na celu rozprzestrzenianie złośliwego oprogramowania lub przeprowadzenie innych oszukańczych działań. Wiadomości tego typu są zazwyczaj masowo wysyłane do dużej liczby odbiorców, którzy nie wyrazili zgody na ich otrzymywanie.

🇺🇸 Termin "spam" w kontekście niechcianych i masowych wiadomości, wywodzi się od nazwy popularnego produktu firmy Hormel Foods Corporation, którym jest "Spam" – rodzaj konserwy mięsnej, szczególnie znanej w Stanach Zjednoczonych.

Spam wszedł do języka potocznego dzięki Monty Python's Flying Circus, w którym w jednym z odcinków z 1970 r. słowo "Spam" zostało wielokrotnie użyte w kontekście przesadnej obecności tego produktu w menu. W rezultacie "spam" zaczął być używany jako określenie na masowe, powtarzające się i niepożądane wiadomości.

Rodzaje spamu

Już w 2006 r. (a od tego czasu niewiele się zmieniło i wszystkie formy są niestety dalej w pełni aktualne) w Prawie Mediów Elektronicznych nr 4/2006 M. Mikoś wyróżnił następujące rodzaje spamu:

🔴 „Łańcuszki” - łańcuszek szczęścia (lub nieszczęścia), forma bardzo popularna i wykorzystująca naiwność (ktoś daje coś za darmo) lub okazanie pomocy przez rozesłanie wiadomości do znajomych (pomoc choremu). W ostatnim czasie bardzo popularne stało się „informowanie” o zagrożeniu ze strony fikcyjnego wirusa. Zwykle ktoś wpada na pomysł fałszywego alarmu („ten plik to wirus” - podając nazwę mniej znanego pliku systemowego), gorzej, gdy w liście zawarty jest link do „szczepionki”, która na pewno nie uratuje systemu. Dodatkowo spammer otrzymuje potwierdzenie, że odbieramy i czytamy spam.

🔴 Reklamy - niewielki koszt dotarcia do potencjalnych klientów. Co prawda, skuteczność „spammerów” nie jest imponująca, gdyż mierzona poprzez ilość otrzymanych odpowiedzi nie przekracza 1%, to zachęca niewielkimi nakładami (wysyła się miliony takich e-maili reklamowych jednocześnie).

🔴 „Nigeryjski szwindel” - adresat otrzymuje propozycje udziału w przetransferowaniu majątku w wielkich rozmiarach (np. 50 mln dolarów USD). Istnieje przy tym potrzeba wpłaty kilkuset dolarów na koszty łapówek, czy sfałszowanie dokumentów. Zwykle adresaci traktują to jako żart, jest to bardzo niebezpieczny sposób na wyciąganie coraz to większych sum od zaślepionych żądzą dużego zarobku.

🔴 „Joe-job” - wrogami ludzi wysyłających niezamówione przesyłki są twórcy serwisów edukujących użytkowników Internetu w kwestii spamu. Ukrywając się pod ich nazwiskami i adresami, spammerzy rozsyłają ankiety lub linki do usuwania swojego adresu z list spammerów. Zamiast spokoju, w skrzynce lądują jeszcze większe ilości e-maili, gdyż dostaliśmy właśnie się do kolejnych list adresowych.

Czy spamowanie jest legalne?

📕 Najważniejsze akty prawne, zawierające regulacje dotyczące spamu to m.in.: RODO, prawo telekomunikacyjne, ustawa o świadczeniu usług drogą elektroniczną, ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji i ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów.

❌ Spamowanie jest niezgodne z prawem, jeśli odbiorca nie wyraził na to zgody. Nadawca spamu musi uzyskać wcześniejszą zgodę od odbiorcy, zanim wyśle mu materiały marketingowe drogą elektroniczną. Konieczność uzyskania zgody obejmuje nie tylko użytkowników końcowych, ale także od abonentów, co w praktyce oznacza, że nie tylko konsument musi wyrazić zgodę na przesyłanie wiadomości. Zgodę trzeba uzyskać także od osób prawnych czy przedsiębiorców.

✅ Jeżeli osoba wyraziła zgodę na otrzymywanie określonych informacji od nadawcy, wtedy wysyłanie takich wiadomości nie jest uważane za spam i jest legalne. Ważne jest, aby użytkownicy byli świadomi tego, co akceptują, zaznaczając zgody w formularzach internetowych czy checkboxy przy instalacji aplikacji.

💰 Jeżeli nadawca dopuścił się niezgodnego z prawem przesyłania spamu (bez zgody odbiorcy), musi liczyć się z karą pieniężną, która może zostać nałożona przez Prezesa Urzędy Komunikacji Elektronicznej w drodze decyzji administracyjnej. W zeszłym roku Firma telemarketingowa Asmanta Call Center wykonywała połączenia telefoniczne, nie mając wcześniejszej zgody na kontakt i wprowadzała konsumentów w błąd, zawyżając kwoty możliwych do pozyskania dotacji - podał Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Spółka i osoby zarządzające mają razem zapłacić ok. 1,5 mln zł.1

❌ Urząd wskazał, że dzwonienie z informacją handlową do osób, które nie wyraziły na to zgody, jest niedozwolone prawnie, o zgodę nie można również pytać na początku rozmowy.

👮 Ustawa o świadczeniu usług drogą elektroniczną zawiera przepisy zakazujące przesyłania niezamówionej informacji handlowej. Zgodnie z tą ustawą, przesyłanie takiej niepożądanej korespondencji jest traktowane jako wykroczenie. Osoba, która otrzymała spam, może złożyć wniosek o ściganie sprawcy, a sprawa może być rozstrzygana na podstawie ogólnych przepisów kodeksu wykroczeń, które przewidują między innymi karę grzywny. Zgodnie z art. 24. uśude Odpowiedzialność karna za przesyłanie niezamówionych informacji handlowych:

• Kto przesyła za pomocą środków komunikacji elektronicznej niezamówione informacje handlowe, podlega karze grzywny.
• Ściganie wykroczenia, o którym mowa w ust. 1, następuje na wniosek pokrzywdzonego.
  

✅ Jeżeli uważasz, że Twoje dane osobowe są wykorzystywane bezprawnie lub gdy otrzymujesz niezamówione informacje handlowe - spam, masz prawo złożyć do odpowiedniego organu zawiadomienie.

Czy za spam można pozwać?

🟣 Niezależnie od powyższego, możesz skorzystać z cywilnoprawnych środków ochrony przed niezamówioną informacją handlową. Za spam można pozwać, a i nawet wygrać.

🟣 Podstawą pozwu może być art. 23 i 24 Kodeksu cywilnego – chroniący dobra osobiste (w tym prawo do prywatności).

🟣 Nawet jednorazowa wiadomość stanowiąca tzw. spam prowadzi do naruszenia dóbr osobistych takich jak spokój wewnętrzny człowieka, prywatność czy swoboda korespondencji – stwierdził Sąd Rejonowy dla Warszawy-Woli w Warszawie (sygn. akt. I C 3136/17) i zasądził na rzecz powoda zadośćuczynienie w kwocie 500 zł.

Sąd uznał, że odbieranie niechcianych e-maili może powodować uczucie irytacji czy zniecierpliwienia. Sąd podkreślił również, że powód nie udzielał nigdy pozwanemu zgody na przesyłanie informacji handlowych w jakiejkolwiek formie, w tym za pośrednictwem poczty elektronicznej.

🟣 W innym wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 lutego 2017 r., sygn. akt. VI ACa 560/16 – organ orzekający wskazał, że „uzależnienie zawarcia umowy od wyrażenia przez konsumenta zgody na przesyłanie informacji handlowych drogą elektroniczną narusza art. 10 w zw. z art. 4 ust. 1 ustawy z 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną”.

🟣 A całkiem niedawno bo około trzech tygodni temu, mec. Jan Komasa w swoim biuletynie Ale numer! Opisał ciekawą sprawę, w której zapadł nieprawomocny wyrok (SO w Warszawie I C 3138/20), na mocy którego sąd przyznał powodowi 2 tyś. zł za otrzymanie niechcianego spamu dot. pożyczek i kredytów. Sąd wskazał, że naruszone zostało prawo telekomunikacyjne, UŚUDE i RODO. W ocenie sądu niewątpliwie doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda. O sprawie możecie przeczytać więcej tutaj https://pl.linkedin.com/pulse/...

Gdzie zgłosić spam?

CERT Polska - https://incydent.cert.pl

Na koniec warto przypomnieć, że zgodnie z art. 7 ust. 3 RODO - osoba, której dane dotyczą, ma prawo w dowolnym momencie wycofać zgodę, a także, że osoba, której dane dotyczą, jest o tym informowana, zanim wyrazi zgodę, a wycofanie zgody musi być równie łatwe jak jej wyrażenie.